Quantitative easing

QE нь мөнгөний бодлого үр дүн муутай үед төв банкнаас эдийн засгийг идэвхжүүлэхийн тулд хэрэгжүүлдэг уламжлалт бус мөнгөний бодлого юм.Төв банк QE хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ арилжааны банк болон бусад хувийн байгууллагуудаас тодорхой дүн бүхий санхүүгийн хөрөнгийг /бонд/ худалдан авдаг бөгөөд энэ нь мөнгөний суурийг /нөөц мөнгө/ өсгөж тухайн хөрөнгийн /бондын/ өгөөжийг бууруулдаг. Уг хөтөлбөр нь банк хоорондын зээлийн хүүг тодорхой түвшинд барихын тулд богино хугацаат ЗГ-ын бондыг худалдах, худалдан авахаас ялгаатай. Эдийн засгийг дэмжих мөнгөний зөөлөн бодлого нь ерөнхийдөө богино хугацааны зах зээлийн хүүг доогуур түвшинд барихын тулд богино хугацаат ЗГ-ын бондыг төв банк худалдан авах үйл явц юм. Гэхдээ богино хугацааны хүүгийн түвшин 0 орчим болсон тохиолдолд уг бодлого удаан ажилладаггүй. Тэгэхээр бодлого боловсруулагчид эдийн засгийг цаашид дэмжихийн тулд урт хугацаат хөрөнгүүдийг худалдан авснаар урт хугацааны зээлийн хүүгийн түвшин болон хөрөнгийн өгөөжийг бууруулдаг. QE нь худалдан авсан санхүүгийн хөрөнгүүдийн үнийг өсгөж, өгөөжийг нь бууруулдаг.QE нь инфляцийг /зорилтот/ тодорхой түвшнээс доош оруулахгүй барихад хэрэглэгддэг. Энэ нь нөгөө талаар дефляцийн эсрэг бодлого нь маш үр дүнтэй болж эргээд инфляцийг бий болгох /мөнгөний нийлүүлэлт нэмэгдсэнээр урт хугацаанд өндөр инфляцид хүргэх/, эсвэл банкууд нөөц хөрөнгөө зээлдүүлэхгүй байснаар бодлого хангалттай үр дүнд хүрэхгүй байх эрсдлүүдийг агуулж байдаг. ОУВС болон бусад эдийн засагчдын дурдсанаар QE нь 2007-2008 оны дэлхийн санхүүгийн хямралаас хойш хэрэгжиж, хямралын зарим сөрөг нөлөөг зөөлрүүлжээ.

Үйл явц

QE нь банк хоорондын хүүгийн түвшинг удирддаг төв банкны стандарт мөнгөний бодлогоос ялгаатай. Хүүгийн түвшин 0-тэй ойролцоо түвшинд очсон үед (дефляци болон мөнгөний эрэлт маш бага учраас), банкууд зээл олголтоос сэрэмжилж (мөнгөний нийлүүлэлтийн өсөлт) гүйцэтгээгүй болон хугацаа хоцрогдсон зээл ихэссэн үед, банкууд илүү их зээл олгож чадахгүйгээс болж санхүүгийн систем унах системийн эрсдэл бий болсон үед төв банк шинэ бодлого хэрэгжүүлэх шаардлагатай болдог. Энэ нь QE юм. Төв банк бусад санхүүгийн байгууллагуудаас жишиг хүүгийн түвшингүйгээр урьдаас тодорхойлсон тодорхой хэмжээний бондыг худалдан авч QE-г хэрэгжүүлдэг. Уг бодлогын гол зорилго нь цаашид буурах боломжгүй болсон хүүгийн түвшнийг буулгахгүйгээр, мөнгөний нийлүүлэлтийг өсгөх юм. Энэ аргыг заримдаа эдийн засгийг дэмжих эцсийн арга гэж үздэг. QE мөнгөний бодлогыг төв банк өөрийн хянадаг валютын хувьд хэрэгжүүлэх боломжтой. Тухайлбал евробүсийн улсуудын төв банкууд дангаараа QE-г хэрэгжүүлж чадахгүй. Харин Европын Холбооны Төв Банк ийм бодлого хэрэгжүүлж болно.

Түүх

2007 оноос өмнө

QE-г анх Японы төв банк 2000-аад оны эхэн үеэр дотоод дефляцийнхаа эсрэг тэмцэхэд хэрэгжүүлсэн. 2001 оны 3-р сарын 19-нд Японы төв банк QE-г хэрэгжүүлж эхэлжээ. Япон улс олон жил уг бодлогыг хэрэгжүүлсний дараа 2001 оны 2-р сард “QE нь үр дүнгүй” гэж зарласан бөгөөд мөнгөний бодлогоор хэрэглэхээ больсон юм. Японы төв банк 1999 оноос богино хугацаат хүүгийн түвшинг 0 орчимд барьжээ. Энэ нь QE-тэй нийлээд арилжааны банкуудыг хувийн зээл олгох илүүдэл хөрөнгөтэй болгож, уг их хэмжээний илүүдэл нөөц нь богино хугацааны хөрвөх чадварын хомсдолд орохгүй байх нөхцлийг бүрдүүлж байв. Японы төв банк хүүгийн түвшнийг 0 орчимд барихаасаа илүү ЗГ-ын бондыг худалдан авч байв. Мөн дараа нь хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаас болон хувьцаа худалдан авч худалдан авах бүтээгдэхүүнийхээ нэр төрлийг нэмэгдүүлэв. Японы төв банк 2001 онд бодлого хэрэгжүүлж эхэлснээс хойш 4 гаруй жилийн дотор арилжааны банкуудын богино хугацаат активыг 5 триллион иенээс 35 триллион иен (ойролцоогоор 300 тэрбум доллар) болтол өсгөжээ. ЯТБ мөн худалдан авах сарын хугацаатай Японы ЗГ-ын бондын хэмжээг 3 дахин өсгөжээ.

2007 оноос хойш

2007-08 оны дэлхийн санхүүгийн хямралын дараагаас АНУ, ИБ-д 2007-2012 оны европын санхүүгийн хямралын үед Евро бүс уг бодлогыг хэрэглэжээ. Эдгээр улсуудын эрсдэлгүй /бодлогын/ богино хугацаат нэрлэсэн хүүгийн түвшин 0 буюу 0-тэй ойр байсан учраас QE бодлогыг хэрэгжүүлжээ. Эрсдэлгүй хүүгийн түвшин нь АНУ-д FED-ийн хүүгийн түвшин, ИБ-д бодлогын хүүгийн түвшин юм. 2008 оны санхүүгийн хямралын оргил үед АНУ-ын FED шинээр санхүүгийн хэрэгслүүдийг худалдан авч активаа огцом өсгөсөн. Тухайн үед ИБ мөн санхүүгийн хямралыг хохирол багатай даван туулах зорилгоор QE-г хэрэгжүүлжээ.

АНУ – QE1, QE2, QE3

АНУ-ын FED хямралаас өмнө активтаа 700-800 тэрбум долларын бонд эзэмшиж байв. 2008 оны 11 сарын сүүлээр FED 600 тэрбум долларын моргейжээр баталгаажсан үнэт цаас худалдан авалтаа эхэлжээ. 2009 оны 3-р сарын байдлаар FED 1.75 триллион долларын банкны өр, моргейжээр баталгаажсан үнэт цаас, ЗГ-ын бонд эзэмшиж байсан ба 2010 оны 6-р сард оргилдоо буюу 2.1 триллион долларт хүрчээ. Үүнээс цаашид эдийн засаг сэргэж эхэлснээр худалдан авалтаа зогсоосон ч, эдийн засаг хурдтай өсөхгүй байсан учраас 2010 оны 8-р сараас дахин үргэлжлүүлсэн. 6-р сард зогсоосны дараа, FED-ийн өр буурч эхэлсэн ба 2012 онд 1.7 триллион болохоор төлөвлөгдөж байв. FED зорилгоо дахин хянаж үзээд өрөө 2.054 триллионд барихаар болов. Энэ түвшинд хадгалахын тулд FED сар бүр 30 тэрбум долларын 2-10 жилийн хугацаатай ЗГ-ын бонд худалдан авав. 2010 оны 11-р сард FED 2 дах QE хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр болсноо зарлаж, 2011 оны эхний хагасын төгсгөлд 600 тэрбум долларын ЗГ-ын үнэт цаас худалдан авахаар болов. 3 дах QE хөтөлбөр 2012 оны 9-р сарын 13-нд зарлагдсан. FED 11-1 саналаар сар бүр 40 тэрбум долларын моргейжээр баталгаажсан үнэт цаасыг тодорхойгүй хугацаагаар худалдан авахаар шийдвэрлэв. Мөн FOMC дор хаяж 2015 он хүртэл FED-ийн хүүгийн түвшинг 0-тэй ойролцоо түвшинд барихаар болсноо мэдэгдэв. NASDAQ.com-д эдийн засгийг дэмжих хөтөлбөрөөр FED сар бүр 40 тэрбум долларын орон сууцны зах зээлийн эрсдлийг бууруулж байгаа нь үр дүнтэй гэжээ. Тодорхойгүй хугацаагаар худалдан авахаар болсон тул QE3 хөтөлбөр нь олон нийтэд QE-тасралтгүй гэсэн нэр авчээ. 2012 оны 12 сарын 12-нд FOMC сард худалдан авах бондын хэмжээг 40 тэрбумаас 85 тэрбум доллар болтол өсгөхөөр болсноо зарлав. 2013 оны 6 сарын 19-нд Ben Bernanke эдийн засгийн мэдээллүүд эерэг гарч байгаа тул FED-ийн QE бодлогоо сулруулах болсныг зарласан. Ялангуяа, тэрээр 2013 оны 9-р сарын бодлогын уулзалтаас сард худалдан авах 85 тэрбум долларыг 65 тэрбум доллар болгон бууруулах боломжтойг хэлсэн. Тэрээр мөн 2014 оны дундуур бонд худалдан авах хөтөлбөрөө зогсоох талаар дурджээ. Bernanke хүүгийн түвшнийг өсгөх талаар мэдэгдээгүй ч, хэрэв инфляци зорилтот 2%-д хүрч, ажилгүйдэл 6.5% хүртэл буурвал FED хүүгийн түвшнийг өсгөх талаар дурджээ. Bernanke-гийн мэдэгдлийн дараа хөрөнгийн зах зээл арилжааны 3 өдөр 4.3%-аар унаж, Dow Jones 6-р сарын 19-24 хооронд 659 нэгжээр унаж, 24-нд 14,660-аар хаагджээ. 2013 оны 9-р сарын 18-нд FED бонд худалдан авах хөтөлбөрөө зогсоохоо түр хойшлуулахаар шийдвэрлэсэн.

Их Британи

Английн банк QE хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ өөрийн гаргасан үнэт цаас болон бага хэмжээний хувийн компаниудын өндөр зэрэглэлийн өрийг худалдан авч байв. Банкууд, даатгалын компаниуд, тэтгэврийн сангууд төв банкинд үнэт цаас зарж олсон мөнгөөрөө илүү зээл олгох, дахин өөр бондыг банкуудаас худалдан авах боломжтой болно. Төв банк мөн арилжааны банкуудад шинээр мөнгө зээлүүлж, банкуудаас мөнгөний оронд өөр хөрөнгө /үнэт цаас/ худалдан авна. Эдгээр нь ЗГ-ын бонд болон түүнтэй адил хөрөнгө оруулалтын өгөөжийг бууруулж, компаниудад хөрөнгө татах зардлыг илүү хямд болоход нөлөөлнө. Өөр нэг нөлөө нь, хөрөнгө оруулагчид хувьцаа гэх мэт өөр хөрөнгө оруулалтууд руу шилжиж, эдгээрийн үнийг хөөрөгдөнө, энэ нь хэрэглээг нэмэгдүүлнэ. QE нь банк хоорондын овернайт зээлийн хүүг бууруулна, тэгэхээр банкууд илүү өндөр хүү төлөх санхүүгийн дутагдалтай агентуудад зээл олгоно. Английн банк 2009 оны 9-р сарын байдлаар 165 тэрбум фаунд орчим, 2010 оны 10-р сарын сүүлээр 175 тэрбум фаунд үнэт цаас худалдан авчээ. 2010 оны 11-р сарын уулзалтаар Мөнгөний бодлогын зөвлөл худалдан авах үнэт цаасны хэмжээг 200 тэрбум фаунд хүртэл өсгөхөөр санал нэгджээ. Худалдан авсан үнэт цаасны ихэнх нь ИБ-ийн ЗГ-ын үнэт цаас, хувийн байгууллагын өндөр зэрэглэлийн үнэт цаас бага хувийг эзэлж байв. 2010 оны 12-р сард, Мөнгөний бодлогын зөвлөлийн гишүүн Adam Posen QE хөтөлбөрийг 50 тэрбум фаундаар нэмэгдүүлэх санал дэвшүүлсэн бол тус байгууллагын мэргэжилтэн Andrew Sentance инфляцийн түвшинг зорилтот 2%-аас дээгүүр түвшинд барихын тулд хүүгийн түвшнийг өсгөх санал дэвшүүлжээ. 2011 оны 10-р сард Английн банк QE хөтөлбөрийн худалдан авах үнэт цаасны хэмжээг 75 тэрбум фаундаар нэмэгдүүлэхээр шийдвэрлэснээ зарлажээ. 2012 оны 2-р сард 50 тэрбум фаунд, 2012 оны 7-р сард дахин 50 тэрбум фаундаар нэмэгдүүлж нийт худалдан авах үнэт цаасны хэмжээг 375 тэрбум фаундад хүргэжээ. Английн банк ЗГ-ын бондын 70%-аас ихийг худалдан авахгүй гэдгээ мэдэгджээ. Энэ нь ЗГ-ын өрийн дор хаяж 30%-ийг бусад байгууллагууд эзэмших ёстой гэсэн үг юм. 2012 онд Английн банк QE өрхүүдэд тэдний эзэмшиж буй хөрөнгөөс нь хамаараад өөр өөр үр ашиг өгсөн гэдгийг судалжээ.

Европ

Европын Төв Банк хамгаалалттай бонд, корпорацийн өр худалдан авахад төвлөрнө гэж хэлж байв. 2009 оны 5-р сард 60 тэрбум еврогийн анхны худалдан авалт хийнэ гэж байв. 2013 оны эхээр Швейцарын банк эдийн засагтайгаа харьцуулахад хамгийн их баланстай буюу швейцарын үндэсний нийт бүтээгдэхүүний 100%-тай тэнцэж байв. Нийт нөөцийнх нь 12%-ийг гадаадын хувьцаа эзэлж байв. FED АНУ-ын ДНБ-ий 20%, Европын төв банк ДНБ-ийн 30%-тай тэнцэх хөрөнгийг эзэмшиж байв.

2007 оны дараах Япон ба Абэномикс

2010 оны 10 сарын эхээр Японы төв банк 5 триллион иенийн үнэт цаас худалдан авалтаа хянана гэдгийг зарласан. Энэ нь Японы экспортыг илүү хямд болгож дотоодын эдийн засгаа дэмжих зорилгоор иенийн ханшийг долларын эсрэг сулруулах оролдлого байв. Гэвч энэ нь ажиллаагүй юм. 2011 оны 8-р сарын 4-нд Японы төв банк арилжааны банкуудын богино хугацаат активыг 40 триллион иенээс /504 тэрбум доллар/ 50 триллион иенд /630 тэрбум доллар/ хүргэж өсгөхөөр болсноо зарласан. 2011 оны 10-р сард ЯТБ үнэт цаас худалдан авах хөтөлбөрөө 5 триллион иенээр /66 тэрбум доллар/ нэмэгдүүлж, нийт хэмжээг 55 триллион иенд хүргэсэн. 2013 оны 4-р сарын 4-нд ЯТБ үнэт цаас худалдан авах хөтөлбөрөө 2 жилийн дотор 1.4 триллион долларт хүргэж тэлэхээр болсноо зарласан. ЯТБ дефляциас гарч 2%-ийн зорилтот инфляцид хүргэнэ гэдэгт итгэж байв. Худалдан авалтын хэмжээ нэлээд их бөгөөд мөнгөний нийлүүлэлтийг бараг 2 дахин нэмэгдүүлэхээр хүлээгдэж байв. Уг бодлого нь одоогийн Японы ерөнхий сайд Шинзо Абегийн эдийн засгийн гол бодлого бөгөөд Абэномикс гэж нэрлэгдэж байна.

Бодлогын үр ашигт байдал

ОУВС-гийн дурдсанаар QE нь гол гол хөгжингүй орнуудын төв банкуудаар хэрэгжиж, Lehman Brothers банкны дампуурлаас үүдэлтэй 2000-аад оны сүүлийн жилүүдэд эхэлсэн санхүүгийн хямралын системийн эрсдлийг бууруулахад хувь нэмрээ оруулжээ. ОУВС уг бодлого нь 2009 оны 2-р хагаст G7 орныг эдийн засгийн хямралаас гарахад, зах зээлд итгэх итгэл сайжрахад мөн нөлөөлсөн гэдгийг тэмдэглэжээ. Эдийн засагч Martin Feldstein QE2 нь 2010 оны 2-р хагаст хөрөнгийн зах зээл өсч, энэ нь эргээд хэрэглээг өсгөж АНУ-ын эдийн засаг 2010 оны сүүлээр сайн гүйцэтгэлтэй гарахад хувь нэмрээ оруулсан гэж үзжээ. Холбооны нөөцийн сангийн экс тэргүүн Alan Greenspan 2012 оны 7-р сарын байдлаар эдийн засагт маш бага нөлөө үзүүлсэн гэж тооцоолжээ. Нөөцийн сангийн тэргүүлэгч Jeremy Stein эдийн засгийн үйл ажиллагааг дэмжихэд QE чухал хувь нэмрээ оруулсан гэжээ.

Эдийн засгийн нөлөө

QE нь мөнгөний нийлүүлэлтийг хэт өсгөж инфляцийг зорилтот түвшнээс өндөр болгож магадгүй. Нөгөө талаар банкууд мөнгөө өрх гэрүүд болон компаниудад зээлүүлэхгүй бол эрэлтийг өсгөх QE-гийн зорилго биелэхгүй. QE нь өгөөжийг /бондын/ бууруулснаар өр, өөрийн хөрөнгийн харьцаа буурах үйл явцыг бий болгоно. Гэхдээ, мөнгөний өсөлт инфляцийн хооронд хугацааны хоцрогдол байна; QE-гийн мөнгөний нийлүүлэлтээс үүдэлтэй инфляцийн дарамт төв банкыг инфляцийн эсрэг үйлдэл хийхээс өмнө бий болно. Хэрэв эдийн засаг мөнгөний нийлүүлэлтийн өсөлтийн явцаасаа түрүүлж байвал инфляцийн эрсдэл бага байна. Хэрэв мөнгөний нийлүүлэлт өссөнөөр эдийн засагт үйлдвэрлэл нэмэгдвэл илүү их мөнгөн тэмдэгт нийлүүлэгдсэн ч мөнгөн тэмдэгтийн үнэ өсч магадгүй. Тухайлбал, ядаж эргэлтэнд оруулсан мөнгөний хэмжээгээр улсын үйлдвэрлэл өсвөл инфляцийн дарамт бий болохгүй. Гэхдээ энэ нь зөвхөн арилжааны банкууд төв банкинд бонд зарснаас орж ирсэн мөнгөөрөө зээл олгосон тохиолдолд л бий болно. Эдийн засгийн үйлдвэрлэл өндөр үед төв банк хүүгийн түвшнийг өсгөх болон бусад зорилгоор илүүдэл нөөцөө хадгалах, үр дүнтэй хэрэгжиж байгаа QE хөтөлбөрийг зогсоох зэрэг олон сонголттой болно. Мөнгөний нийлүүлэлт өсөх нь хүүгийн түвшний механизмаар дамжин тухайн орны валютыг бусад орны валютын эсрэг сулруулах хандлагатай байдаг. Хүүгийн түвшин буурах нь тухайн орноос капиталыг гадагшлуулж, тухайн орны валютын гадаад эрэлтийг бууруулна, энэ нь валютыг сулрахад хүргэнэ. QE-ийн энэхүү нөлөө нь тухайн орны экспортлогчид болон хүүгийн түвшин буурч бага мөнгө эргүүлэн төлөх болсноор зээлдэгчдэд шууд эерэг нөлөө үзүүлдэг. Гэхдээ хүүгийн түвшин буурснаар хөрөнгө оруулагчдад шууд сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Мөнгөний үнэ цэнэ буурснаар мөн импортлогчдод импортолсон бүтээгдэхүүн нь мөнгөний ханшийн уналтаар инфляцид орж, шууд сөрөг нөлөө үзүүлдэг.

Эрсдлүүд

John Taylor зэрэг эдийн засагчид QE нь таамаглашгүй байдлыг бий болгодог гэж үздэг. Банкууд мөнгөөрөө зээл олгохгүй хадгалбал, мөнгөний нийлүүлэлтийг шууд өсгөхгүй, зээл олговол зорилтот түвшнээс илүү инфляци бий болох аюулыг бий болгодог.

Хадгаламж, тэтгэвэр тэтгэмж

Европын холбоо, Дэлхийн Тэтгэврийн Консул /WPC/, санхүүгийн эдийн засагчид QE хөтөлбөрөөр ЗГ-ын бондын өгөөжийн түвшин огцом буурах нь “инфляциас доогуур өгөөж хүртсэнээр тэтгэврийн сангийн хөрөнгө оруулагчид хадгаламжаа бууруулахад хүргэж” тэтгэврийн сангийн санхүүжилтэд сөргөөр нөлөөлнө гэж үздэг.

Орон сууцны зах зээлийн илүүдэл нийлүүлэлт ба QE3

QE3-ийн эсрэг санал өгсөн FOMC-ийн ганц гишүүн Richmond-ийн төв банкны ерөнхийлөгч Jeffrey M.Lacker: Эдийн засгийг сэргээхийн тулд орон сууцны зах зээлийг дэмжих хэрэгтэй. Орон сууцны зах зээл богино хугацаанд унаад байна. АНУ-ын дайны дараах ихэнх сэргэлтийн үед орон сууцны зах зээл огцом унаж байсан. Орон сууцны зах зээл сэргэхгүй байсан шалтгаан нь хямралаас өмнө хэт их орон сууц барьснаас болсон гэдэг нь мэдээж юм. АНУ-д одоог хүртэл зарагдаагүй маш олон орон сууц байна.

Хөрөнгийн дайжилт

Банкууд бонд зарснаас олсон мөнгөө өөрийн орны зээл авахад хүндрэлтэй бизнесүүдэд зээлдүүлэхээс илүүтэй хөгжиж буй эдийн засаг, түүхий эд, бүтээгдэхүүнд суурилсан эдийн засаг, түүхий эдэд хөрөнгө оруулдаг.

Орлогын өсөлт ба баялгын тэгш бус байдал

2012 оны 8-р сард Английн банк нийтлэлдээ QE нь чинээлэг хүмүүст илүү ашгаа өгсөн тухай тэмдэглэжээ. Тухайлбал, нийтлэлд QE хөтөлбөрөөр бонд болон хувьцааны үнэ 26% буюу 970 орчим тэрбум доллараар өсч, энэ өсөлтийн 40 орчим хувь нь Британийн нийт өрхийн хамгийн чинээлэг 5%-д ногдсон тухай дурджээ. BCA Research-ийн Dhaval Joshi “QE нь бараг бүхэлдээ ашиг болдог, тэгэхээр орлогын тэгш бус байдлыг бүр ихэсгэж, нийгэмд хагарал бий болно” гэж бичжээ. Reason Foundation-ийн эдийн засагч Anthony Randazzo “QE нь санхүүгийн секторын болон орон сууцтай иргэдийн баялгыг улам өсгөж, эдийн засгийн бусад хэсгийн баялгыг бага өсгөдөг регрессив дахин хуваарилалтын процесс юм. Энэ бол тэгш бус байдлыг бий болгох үндсэн нөхцөл” гэж бичжээ. 2013 оны 5-р сард Dallas-ийн Төв банкны ерөнхийлөгч Richard Fisher “хямд мөнгө нь ажилчин Америкчуудыг биш баян хүмүүсийг илүү баян болгож байна” гэжээ. Америк дах ихэнх санхүүгийн хөрөнгийг хамгийн баян 5% эзэмшдэг. FED-ийн тоон мэдээллээр, топ 5% нь хувь хүмүүс эзэмшдэг /компаниуд биш/ үндэсний баялгын 60%-ийг эзэмшдэг. Тэд хувь хүн эзэмшдэг хувьцааны 82%-ийг, хувь хүн эзэмшдэг бондын 90%-ийг эзэмшдэг.

BRIC-ийн орнуудын шүүмжлэл

BRIC-ийн орнууд хөгжингүй үндэстнүүдийн авч хэрэгжүүлж буй QE бодлогыг протекционист, өрсөлдөөнийг хаасан бодлого хэмээн шүүмжилдэг. Тухайн орны мөнгөн тэмдэгт долларын эсрэг чангарч, тухайн оронд инфляци өсч, үйлдвэрлэл буурна гэж экспортлогчид эсэргүүцдэг. Бусад мөнгөний бодлогын хэрэгсэлтэй харьцуулах нь

Qualitative easing

London School of economics-ийн профессор Willem Buiter төв банк балансаа нэмэгдүүлдэг Quantitative easing-гээс ялгаатай, төв банк баланстаа эрсдэлтэй үнэт цаас худалдан авах буюу Qualitative easing гэсэн нэр томъёог хэрэглэжээ. QE нь төв банк активынхаа бүтцийг тогтмод хадгалж, нийт балансынхаа /суурь мөнгөө/ хэмжээг өсгөх үйл явц юм. Активын бүтэц нь төв банкны нийт актив дах өөр өөр санхүүгийн хөрөнгүүдийн харьцаа юм. QE-ийн өөр нэг ижил тодорхойлолт нь төв банк хөрөнгийн багцын эрсдэлтэй ба хөрвөх чадвартай /дундаж/ хөрөнгийн харьцааг тогтмол хадгалж нийт активынхаа хэмжээг өсгөх явдал юм. Qualitative easing нь активын нийт хэмжээ /болон бодлогын хүү, бусад байнгын хувьсагчид/ - г өөрчлөхгүйгээр төв банкны хөрөнгийн бүтцийг өөрчилж, эрсдэлтэй, хөрвөх чадвар багатай хөрөнгийн хувийг ихэсгэх явдал юм. Хөрвөх чадвар багатай, эрсдэлтэй хөрөнгөд хувийн компаниудын үнэт цааснууд, орон нутгийн бонд болон орон нутгийн баталгаатай үнэт цааснууд орно. Эрсдэлд бүх төрлийн эрсдэл, зээлийн эрсдэл /төлбөрөө хоцроох эрсдэл/ орно.

Credit easing

2008-09 оны хямралын эсрэг FED-ийн бодлогоор Япон загварын QE credit easing нэртэй хөтөлбөрийг FED-ийн тэргүүн Ben Bernanke танилцуулжээ. Тэрээр ярилцлагадаа: “Бидний CE бодлого нь нэг талаараа QE-тэй адилхан. Энэ нь төв банкны баланс өсөх юм. Гэхдээ цэвэр QE бодлого хэрэгжүүлэх үед, уг бодлого банкны нөөц буюу төв банкны балансын өр төлбөрийг нэмэгдүүлэхэд анхаардаг, төв банкны балансын хөрөнгө дэх зээл, үнэт цаасны бүтэц бол дараагийн асуудал юм. Үнэндээ, Японы төв банк QE хөтөлбөр хэрэгжүүлж байх үедээ олон төрлийн зорилгыг агуулж байсан ч, бодлогын үндсэн нөхцөл нь банкны нөөцөөр хэмжигдэж байв. Эсрэгээрээ, FED-ийн CE арга нь төв банкны активын зээл, үнэт цаасны бүтцэд төвлөрч, уг бүтэц өрх гэр болон бизнесийн зээлд хэрхэн нөлөөлөхийг чухалчилж үздэг” хэмээн ярьжээ. CE нь ЗГ-ын бондыг бус моргейжээр баталгаажсан үнэт цаас, компанийн бонд зэрэг хувийн секторын үнэт цаасыг худалдан авч мөнгөний нийлүүлэлтийг өсгөдөг. 2010 онд, FED царцсан орон сууцны зах зээлийг дэмжих зорилгоор 1.25 триллион долларын моргейжээр баталгаажсан үнэт цаас худалдан авсан. Энэ нь ЗГ-ын бонд худалдан авахтай адил мөнгөний суурийг өсгөсөн.

Мөнгө хэвлэх

QE-г зарим хүмүүс мөнгө хэвлэх гэж нэрлэдэг. Гэхдээ төв банк QE-гээр хэвлэгдсэн шинэ мөнгө нь өөр байдлаар хэрэглэгддэг гэдгийг тэмдэглэдэг. Ердийн мөнгө хэвлэх процессоор бий болсон мөнгө нь шууд ЗГ-ын алдагдлыг санхүүжүүлэх, ЗГ-ын өрийг төлөх зэрэгт зарцуулагддаг бол QE-гээр хэвлэгдсэн мөнгө нь ЗГ-ын бонд болон бусад санхүүгийн хэрэгслийг худалдан авахад хэрэглэгддэг. Хөгжингүй орнуудын (Англи, АНУ, Япон, Европын холбоо) төв банкууд ЗГ-ын өрийг ЗГ-аас шууд худалдан авахын оронд хоёрдогч зах зээлээс худалдан авдаг. ЗГ хувийн секторт бондоо зарж, түүнийг нь төв банк худалдан авах энэхүү 2 шатат процессийг олон шинжээчид “өрийг эргэлтэнд оруулах” гэж нэрлэдэг. QE болон өрийг эргэлтэнд оруулахын хоорондох ялгаатай шинж нь QE бодлогын үед төв банк ЗГ-ын зарлагыг санхүүжүүлэх бус эдийн засгийг дэмжихийн тулд мөнгө үйлдвэрлэдэг. Төв банк мөн эдийн засгийн сэргэлтийн үед ЗГ-ын бонд болон бусад санхүүгийн хөрөнгийг зах зээлд зарж QE-гийн урвуу бодлого хэрэгжүүлж болохыг тэмдэглэсэн. Төв банк өрийг эргэлтэнд оруулсан эсэхийг тодорхойлох ганц үр дүнтэй арга нь төв банкны гүйцэтгэлийг зорилттой нь харьцуулах явдал юм. Ихэнх төв банкууд инфляцийг тодорхой түвшинд хүргэх зорилт тавьдаг. Инфляци зорилтот түвшнээс дээгүүр байсан ч, ЗГ өрөөр санхүүжихэд хүндрэлтэй үед төв банк ЗГ-ын бондыг үргэлжлүүлэн худалдан авч, өрийг эргэлтэнд оруулж магадгүй.